Valter Novotni

PREGLED KNJIGE

Poštovani čitaoče,
pred Tobom je prevod na srpski jezik knjige koja je jako stara po vremenu svog nastanka, više od 65 godina je prošlo od njenog prvog izdanja 1957. godine. Od prvog, pa i u nizu kasnijih izdanja, ona je izazivala kontroverze u austrijskom i nemačkom društvu, mada je čitana i u širem evropskom prostoru kako je prevođena na druge jezike (francuski, italijanski, češki). Osnovno pitanje koje deli kritičare knjige na dva tabora (prvi: socijalistički i drugi: konzervativni i desničarsko-neonacistički) se ogleda u sledećem: da li je austrijski borbeni pilot iz perioda Drugog svetskog rata, Valter Novotni, bio ratni heroj ili ličnost za osudu i zaborav, bezmalo ratni huškač?

Namera uredništva nije da odgovori na to pitanje, već smo vođeni davnašnjom željom mnogih ljubitelja vazduhoplovstva u Srbiji i na ex-jugoslovenskom prostoru da se prevedu pilotski memoari ili makar biografija jednog nemačkog pilota-lovca iz perioda Drugog svetskog rata. Otkrili smo pre desetak godina knjigu koja je, poštovani čitaoče, konačno pred Tobom prevedena na srpski jezik: knjiga o životu Valtera Novotnog, prikazana kroz autorsko pero njegovog starijeg brata Rudolfa koji je za nastanak knjige koristio sopstvena sećanja, potom Valterova pisma upućena porodici tokom rata, kao i memoarska sećanja Valterovog vernog ratnog pratioca u vazduhu („Kačmareka”), pilota-lovca Karla Šnerera, sa nadimkom „Kvaks”. Svesni da je veliki broj ljubitelja vazduhoplovstva u našoj zemlji, uključujući penzionisane i aktivne pilote, maketare i čitaoce vazduhoplovne istorijske literature dobro upućen u to ko je bio Valter Novotni, ova knjiga izlazi iz štampe uoči 80. godišnjice njegove tragične pogibije.

Iako je cilj naše edicije „PILOTSKI MEMOARI” da donese svedočenja „iz prve ruke” preživelih pilotskih asova iz Drugog svetskog rata, kao i iz kasnijih istorijskih sukoba na nebu zaraćenih strana do današnjih dana, postoje i ovakve vrste knjiga u kojima se za glavnog junaka, poginulog u ratnom vihoru, koristi treće lice jednine. Slično je i sa memoarima francuskog pilota-lovca Rene Mušota nastradalog na borbenom zadatku u leto 1943. godine, koje je završio i za izdavanje priredio neko drugi. Kada je reč o bilo kojim memoarima nemačkih pilota-lovaca tog vremena, neizbežni su detalji knjige koji se odnose na zbivanja u samom Trećem Rajhu, kao i poseban osvrt na odnos glavnog junaka takve knjige prema zločinačkom režimu kakav je vladao Nemačkom u periodu vladavine Adolfa Hitlera 1933–1945, odnosno Austrijom u periodu 1938–1945.

Stoga je jasno da poglavlja pred Tobom, čitaoče, pružaju delimičan opis borbenih iskustava koje je Valter Novotni iskusio tokom Drugog svetskog rata, ali je zato mnogo više dat njegov višeslojan psihološki profil i opisani su odnosi koje je razvijao sa članovima porodice i drugovima na frontu; prikazani su njegovi doživljaji patriotskih osećanja i trenuci patnje zbog svesnosti o izgledima da će njegova otadžbina doživeti težak istorijski poraz u ratu čiji je aktivan učesnik i sám bio.

Valter Novotni (1920–1944), rođeni Austrijanac, jedno je od najvećih imena nemačkog jata pilota-lovaca iz vremena Drugog svetskog rata i 5. na listi uspešnosti pilota nemačkog ratnog vazduhoplovstva (Luftwaffe) sa 258 potvrđenih vazdušnih pobeda. Postigao ih je u svega 442 borbene misije (prvorangiranom Erihu Hartmanu je za 352 pobede bilo potrebno čak 1.404 borbene misije!). Dok nije „skinut sa letenja” naredbom Vrhovne komande početkom 1944. godine, bio je as nad asovima nemačkog ratnog vazduhoplovstva. Prvi je njegov pripadnik koji je stigao do broja od 250 oborenih neprijateljskih aviona (14.10.1943.), i sredinom oktobra 1943. bio je daleko ispred ostalih svojih kolega: Galanda, Rala, Hartmana, Grafa i niza drugih pilota-lovaca. Dakle, po broju vazdušnih pobeda, Valter je bio sám po sebi (i efektima koje je postizao) čitava jedna „zasebna vazdušna flota” u okviru Luftwaffe, član lovačkog gešvadera JG54 poznatog po mnogobrojnim pilotima austrijske nacionalnosti (ili onih koji su rođeni u nekadašnoj Austro-Ugarskoj carevini) koji su mu pripadali (Franc Šal, Maks Štoc, Oto Kitel i mnogi drugi). Jedan od kurioziteta slavne pilotske karijere Valtera Novotnog jeste podatak da ga je general lovačke avijacije Adolf Galand smatrao najboljim pilotom na avionu “Foke-Vulf 190” u čitavoj Luftwaffe. Valterovi biografski podaci su dostupni na drugim današnjim savremenim pisanim i video-izvorima, ali prikaz golobradog mladića u periodu između 21. i 24. godine života, zahvaćenog ratnim vihorom, retka je prilika da se može naći i pročitati na jednom mestu. Njegov stariji brat Rudolf je zaslužan da smo dobili uvid u to kakav je zapravo bio Valter Novotni, od detinjstva pa do tragične smrti 8. novembra 1944. godine.

Iako je ova knjiga naizgled romansirana biografija Valtera Novotnog, ne sme se ispustiti iz vida činjenica da je glavni junak knjige bio i de jure član nacističke stranke (nemačke Nacionalsocijalističke radničke partije, NSDAP-National Sozialistische Deutsche Arbeit Partei sa brojem 6.382.781, pristupivši joj sa 17 godina), za razliku od nekih drugih nemačkih pilotskih asova poput Adolfa Galanda, Vernera Meldersa ili Jozefa „Pipsa” Prilera koji to nikada nisu bili. Status božanstva koji je imao u austrijskom narodu, odnosno pre svega među Bečlijama i u svom zavičaju (Donja Austrija), dakako je dokaz da je predstavljao perjanicu nacističke propagande koju nije izbegavao, mada svakako je teško zamislivo da je uopšte i imao drugog izbora u ratnom vihoru. Proglašen je za počasnog građanina grada Beča u januaru 1944. godine, a nakon završetka Drugog svetskog rata je svim laureatima tog priznanja iz perioda 1938–1945 ta titula oduzeta. Među njima je bilo i zloglasnih SS-ovaca, ratnih zločinaca (Ernst Kaltenbruner) i visokorangiranih zvaničnika Trećeg Rajha (Herman Gering, Robert Lej i Herman Nojbaher).

Ono što je u sadržaju knjige vrlo upadljivo jesu poruke autora, Rudolfa Novotnog, šta sama Valterova smrt predstavlja: stavlja se na uzvišeni pijedestal kao uzor preživelim vojnicima Vermahta i pretenduje da postane putokaz mladima, pripadnicima posleratnih generacija. Tu možemo uočiti žal autora (i sám je bio pripadnik Vermahta tokom Drugog svetskog rata) za izgubljenim ratom i taj element daje priliku levim snagama političkog spektra da ovu knjigu smatraju vrstom desničarskog nadahnuća. Autor svrstava ratnički doprinos svoga brata u kontekst doprinosa otadžbini (Velikonemačkom Rajhu čiji je Austrija bila sastavni deo), svesno i nenametljivo izbegavajući da ih označi da su postignute u osvajačkom tipu ratovanja na Istočnom frontu protiv sovjetskog ratnog vazduhoplovstva; jedini doprinos Valtera Novotnog defanzivnim dejstvima nemačkog ratnog vazduhoplovstva mogu se smatrati nekoliko njegovih borbenih letova od septembra 1944. godine, uključujući njegov poslednji let 8.11.1944. kada je, u susret pogibiji, oborio dva američka borbena aviona na nebu iznad Nemačke, u fazi rata koja se nazivala odbranom Rajha (nem. Reichsverteidigung). Svih preostalih 255 vazdušnih pobeda je postigao na Istočnom frontu, a u čak 17 navrata je postao tzv. „dnevni as” oborivši više od pet neprijateljskih aviona u toku jednog istog dana.

Držati se majstorstva pilotskog umeća Valtera Novotnog, a ne skliznuti u dublje rasprave koje su se ticale austrijskog i nemačkog društva 1950-ih, 1960-ih i 1970-ih godina 20. veka, svrha je donošenja ove knjige na srpski jezik; naravno, u našem udruženju ne postoji nikakva podrška nacističkim idejama, niti donošenje ove knjige pred čitalačku publiku ima za cilj njihovu promociju. Potrebno je smatrati je kao još jedno svedočenje istoriji vazduhoplovnih sukoba iz perioda Drugog svetskog rata iz nemačkog ugla. Tebi, poštovani čitaoče, preostala sučeljavanja politički suprotstavljenih posleratnih grupacija mogu poslužiti da pojasne kontekst tog vremena, kao i odiseja kroz koju je prolazilo, a i dan-danas prolazi, mesto večnog počinka Valtera Novotnog na bečkom Centralnom groblju, velikog pilotskog asa i sjajnog prijatelja svojih saboraca, golobradog mladića, vitalnog atlete i privrženog sina i brata.

I da se ne zaboravi: onako kako je Valtera Novotnog doživeo i predstavio Pjer Klosterman (1921–2006), francuski pilot na službi u britanskom Kraljevskom ratnom vazduhoplovstvu (RAF) tokom Drugog svetskog rata, spada u antologijski opis pilotskog zvanja i pilotskih ratnih veština. Možda je taj posmrtni opis, koji je dokaz kako su Valtera doživljavali njegovi protivnici sa zapadnoevropskog neba, zapravo onaj ugao koji bismo želeli da ovom knjigom najviše istaknemo, a svako onaj ko je pročitao Klostermanovu autobiografsku knjigu „Veliki Cirkus” odavno je svestan tog čuvenog omaž-poglavlja Valteru Novotnom iz kojeg citiram:

„Zato mi danas zauzvrat pozdravljamo hrabrog neprijatelja kojeg je sudbina sustigla, a Novotnog proglašavamo svojim, onog koji je učestvovao u našem svetu u kome se ne računaju ni ideologije, ni mržnja, ni granice. Ovo drugarstvo nema nikakve veze sa patriotizmom, demokratijom, nacional-socijalizmom ili idejom humanosti. Danas svi to instinktivno osećaju. Oni koji sležu ramenima ne mogu to da shvate – oni nisu piloti-lovci . . .”

I to je dodatna vrednost ove knjige za sve one koji su za Valtera Novotnog čuli i saznali samo iz pera Pjera Klostermana pre nekoliko decenija; konačno mogu da to „austrijsko avijatičarsko čudo” upoznaju na neposredniji način srpskim prevodom originalnog dela Valterovog rođenog brata, Rudolfa Novotnog, čiji je predgovor – eto doslednosti u pijetetu prema poginulom protivniku – napisao upravo Pjer Klosterman.